Alış verişlerimize aracılık yapan para hakkında ne biliyoruz? Her gün elden ele dolaşan, yüzlerce kez el değiştiren paranın bugünlere nasıl geldiğini, para yerine geçen değişim araçlarının nasıl doğduğu hakkında ne kadar bilgimiz var?
Kağıt paranın geçmişi M.Ö. 900’lü yıllara dayanıyor. Daha önceleri değişim aracı olarak kullanılan bir çok şeyin yerini alarak insan hayatının merkezine yerleşen para, neredeyse insanoğlunun hayatı kadar önem taşıyor. O günden bugüne de ilginç bir yolculukla sürekli değişimler geçirerek günümüze kadar uzanıyor. Günümüzde tek değişim aracı para olsa da, para yerine ikame edilen değişim araçları da kullanılıyor. Örneğin kredi kartı gibi.
Geçmişten Günümüze Para İle İlgili Enteresan Bilgiler
– Kağıt para ilk olarak 910 yıllarında Çin’de ortaya çıktı. Marco Polo yaklaşık üç yüzyıl sonra Çin seyahati sırasında kağıt parayı görünce oldukça hayrete düştü.
– Milattan Önce 1750 yıllarında ilk kez kiliseler papalar aracılığıyla kredi vermeye başladı.
– Milattan Önce 2500 yıllarında, Mısır ve Mozopotamya’da insanlar altın ve gümüşü ilk olarak para birimi olarak kullanmaya başladıkları zamandan itibaren, vergi toplama geleneği çok daha kolay hale geldi.
– İnsanlık tarihi en büyük derdi olan ‘vergi’ mevzusunu ilk dönemlerden beri maalesef hiçbir şekilde çözemedi. Ta ki, beş bin yıl önce Mısırlılar işgücüne karşılık sahip oldukları değerli eşyaları takas etmeye başladıkları andan itibaren.
– Maalesef paranın icadı hırsızlığı da ortaya çıkardı. Eski dönemlerde tapınaklar tarihin ilk bankaları olarak görev yaptı. Bu nedenle tapınaklar sık sık hırsızlar tarafından yağmalanıyordu.
– Kağıt para tüm dünyada yaygınlaşınca 15’inci yüzyılda Çin’de enflasyon ortaya çıktı.
– 1949 yılında Frank McNamara isimli bir kişi New York’ta arkadaşlarını yemeğe çıkardı. Fakat yanına nakit para almayı unutunca ilginç bir yöntem geliştirdi. Arkadaşlarına mahçup olan McNamara, ‘Diner’s Club Cart’ adında nakit parayla harcama yapmayı gerektirmeyen bir klüp kartı yarattı. Bu kart sistemi bugünkü kredi kartı sisteminin temelini oluşturdu.
‘Diner’s’ kart çatısı altında 14 restoran birleşti ve kart sahiplerinden yılda üç dolar kart ücreti kesildi.
– ABD paraları ağaçtan üretilmiyor. Yüzde 75 oranında pamuk, yüzde 25 oranında da sentetik madde içeriyor.
– İskoçyalı John Shepherd-Barron isimli bir mucit, tarihteki ilk ATM makinesini Londra’daki Barclay Bankası için yarattı. Bu ATM’lerde önceden plastik kartlar yoktu. Özel bir carbon-14 güvenlik sistemli çekler kullanılıyordu.
– 1916 yılları civarında bir dönem Washington’da paralar yıkanabiliyor, ütülenebiliyor ve hatta yeniden basılabiliyordu.
– Dünyada en çok bakteri ABD doları üzerinde bulunuyor. Yani en mikroplu para ‘Amerikan doları’.
– Tüm dünya piyasalarında dönen demir ve kağıt ABD dolarının bugünkü toplam değeri ortalama 829 milyar dolar civarında.
Bu nakit paranın üçte ikisi deniz aşırı ülkelerde dönüyor.