Karaciğer kanseri, en az rastlanan kanser türlerindendir. Daha çok Hepatit B ya da Hepatit C enfeksiyonları sonucunda görünmesi sebebiyle, Batı toplumlarından ziyade, bu enfeksiyonların yaygın olduğu Güney Afrika ve Güney Asya ülkelerinde daha çok görülür. Karaciğer kanserlerinin %85-90’ının sebebi Hepatit olduğu için, hepatosellüler kanser olarak adlandırılırlar.
Karaciğer Kanserinde Risk Faktörleri
Karaciğer kanserinin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte toplumda karaciğer kanseri riski taşıyan kişiler mevcuttur. Öncelikle Hepatit B ve Hepatit C rahatsızlığı geçirenler ile bu hastalıkların taşıyıcısı olan kişiler karaciğer kanserine yakalanma riski taşırlar. Hepatit B ve Hepatit C virüsleri aynı zamanda, cinsel yolla ya da kan yoluyla insandan insana bulaşma tehlikesi gösterirler.
Karaciğer kanseri, bu virüsler vücuda girer girmez hemen ortaya çıkmayabilir. Virüsü kaptıktan yıllar sonra da ortaya çıkabilir. Hepatit, çok fazla belirti vermeyen bir rahatsızlık olduğundan kişi hastalık geçirdiğini farketmeyebilir ya da tesadüfen kan testlerinde ortaya çıkabilir. Bununla birlikte, siroz hastalarının %5’i de karaciğer kanserine yakalanma riski taşır.
Ayrıca, mısır, yer fıstığı ve diğer tahıllarda yaşayan Aspergillus adı verilen mantarların ürettiği aflatoksin adı verilen zehirler de karaciğer kanserine neden olabilir. Erkeklerde, 60 yaşın üzerindekilerde ve ailesinde karaciğer kanseri olanlarda da riskte artış mevcuttur.
Karaciğer Kanseri Belirtileri
– Karnın sağ üst kısmında sırta vuran ağrı
– İştahsızlık ve kilo kaybı
– Karında şişlik
– Ciltte sararma ve ateş
– İdrar renginde koyulaşma
– Halsizlik ve sürekli yorgunluk
Bu belirtilerin hiç birisi de karaciğer kanserine özgün değildir. Bu nedenle kuşku uyandırmayabilir. Bu belirtileri yaşayan kişilerin mutlaka doktor kontrolüne başvurmaları gerekir.
Teşhis
Karaciğer kanserinde tanı koymanın ilk aşaması doktor muayenesidir. Hepatit taşıyıcısı olan hastalar ile siroz hastalarında, takip sırasında teşhis konulabilir. Doktor muayenesinde, karın içindeki karaciğer, dalak gibi organlardaki büyümeler, asit adı verilen sıvı toplanması ve cilt ve gözlerdeki sararma tespit edilir. Kan testlerinde alfa fetoprotein olarak adlandırılan maddenin yüksek olması karaciğer kanseri tanısını destekler. Karın ultrasonografisi, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme karaciğerin görüntülenmesi ile tanı konulmasına yardımcı olur. Kesin tanı için görüntüleme yöntemleri eşliğinde karaciğerden ince bir iğne ile biyopsi alınması ve patolojik olarak incelenmesi gerekmektedir.
Yapılan biyopsi sonucunda karaciğer kanseri tanısı konulursa hastalığın vücuttaki yaygınlığını anlamak ve uygulanacak tedavi yöntemine karar vermek için evreleme yapılması gereklidir. Evreleme bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme yardımı ile yapılabileceği gibi bazen genel anestezi altında laparoskopi adı verilen girişim ile de yapılabilir.
Tedavi
Karaciğer kanserinde tedavi şekli cerrahi müdahaledir. Metastaz yapmamış, sadece karaciğer ile sınırlı olan kanser vakalarında, hastanın sağlık durumu cerrahi müdahaleye elverişli ise, hastalıklı karaciğer dokusu çıkartılarak cerrahi tedavi uygulanır. Hepatektomi adı verilen bu cerrahi girişim sırasında çıkartılacak karaciğer dokusunun miktarını kanserin büyüklüğü, sayısı ve yerleşim yeri belirler. Bu işlem sırasında geride kalacak karaciğer dokusunun da hastanın yaşamını devam ettirebilmesi için yeterli miktarda olması gereklidir. Karaciğerin kanser nedeniyle tümüyle çıkartılması gereken durumlarda sağlıklı bir vericiden karaciğer nakli de yapılabilir.
Cerrahiyle birlikte veya cerrahi uygulanamayan bazı hastalarda ısıtma (radyofrekans ablasyon, lazer) veya dondurma (kriyocerrahi) yöntemleri kullanılarak da kanserli doku yok edilebilir. Ancak, bu yöntemlerin etkinliği cerrahiden daha azdır. Cerrahi tedavi sonrası veya cerrahi tedavinin uygun olmayacağı hastalarda ilaç tedavisi (kemoterapi) uygulanır. Bu durumda tek bir ilaç veya farklı ilaç kombinasyonları belirli aralıklarla hastalara verilmektedir. İlaçlar koldaki bir damardan tüm vücuda verilebileceği gibi ameliyat edilen hastalarda ameliyat sırasında yerleştirilen bir kateter yardımıyla karaciğerin damarından (hepatik arter) sadece karaciğer içine de verilebilir.
İlaç tedavisine bazen ışın tedavisi (radyoterapi) de eklenebilir. Bu durumda dışarıdan cihazlar yardımıyla yüksek enerjili ışınlar karaciğerin olduğu karın sağ üst bölgesine yönlendirilerek tedavi uygulanır.
Hastalar cerrahi sonrası ilaç ve ışın tedavilerini tamamladıktan sonra belli aralıklarla takip edilirler. Takip sırasında karaciğer ve karın içi organlar ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme yöntemleriyle görüntülenerek hastalığın tekrarlayıp tekrarlamadığı kontrol edilir. Kanserin tekrarlaması genellikle ilk iki yıl içinde olur. Hastaya tekrarlayan kanserin durumuna göre yeniden cerrahi, ilaç veya ışın tedavisi uygulanabilir.
Karaciğer Kanserinden Korunma
Karaciğer kanserinden korunmanın en iyi yolu Hepatit enfeksiyonlarından uzak durmaktır. Hepatit B virüsünden aşılanarak korunmak mümkündür. Ayrıca, alınan besinlerde aflatoksin olmamasına dikkat etmek gerekir. Siroza ve uzun dönemde karaciğer kanserine neden olabileceği için aşırı alkol tüketiminden uzak durmak gerekir.