Isırgan otu, koca karı ilacı dediğimiz, anonim halk reçetelerinin en başında yer alan bir bitkidir. Isırgan otunun faydaları sayılamayacak kadar çoktur. Saç dökülmesinden kansere kadar bir çok sağlık alanında kullanıldığı için, Türk toplumu tarafından sofralardan eksik edilmeyen ısıgan otunun en yaygın kullanım şekli çay olarak tüketilmesi olsa da, kurutulup ufalanarak ya da taze olarak hamur işlerinde iç olarak veya tazesi haşlanarak her şekilde tüketilmektedir. Her ne şekilde tüketilirse tüketilsin, sağlığa küçümsenemeyecek faydalar sağlamaktadır.
Isırgan otu, kaynatılıp çay olarak tüketildiğinde, idrar zorluğu ve tansiyona iyi gelmektedir. Zaten yüzyıllardır tansiyon düşürücü etkisi herkes tarafından bilinmektedir. Eğer tohumları bir miktar bal ile kaynatılıp içilirse balgam söktürmeye yardımcı olur. Bir çok Batı ülkelerinde yardımcı tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. Örneğin, diüretik etkisi nedeniyle Almanya’da Tıbbi çay lisansı verilmiş bir bitkidir. Ayrıca Alman uzmanlar, aşırı duyarlılık reaksiyonları, egzama, uçuk ve kurdeşen gibi rahatsızlıklarda ısırgan otu kullanmayı tavsiye etmektedirler. Yapma ilaçlarda romatizmal şikayetlerin azaltılması ve altüriner sistemin iltihaplı hastalıklarının tedavisi için kullanılmaktadır.
Ülkemizde, Erzurum ili şartları dikkate alınarak yapılan araştırmalarda, ısırganın içeriğinde bazı mikro ve makro maddeler olduğu tesbit edilmiştir. Bu araştırma sonuçlarından çıkan en önemli husus ise, ısırgan otunun, ıspanak bitkisine göre çok daha fazla kalsiyum içeriyor olmasıdır. Bilindiği gibi kalsiyum, kemik gelişiminde son derece önemlidir.
Isırgan otu içeriğinde, yüksek oranda A ve C vitaminleri ile musilaj içerir. Ayrıca, salisilik asit, tanen, uçucu yağlar, flavonoidler, formik asit, asetil kolin, serotonin ve histamin içeriklerine de sahiptir. Isırgan otunun yakıcı etkisi, formik asit ve histaminden kaynaklanmaktadır. Özellikle ısırgan otunun yaprakları çok yüksek miktarlarda C vitamini içermektedir. Kalsiyum, potasyum ve demir açısından oldukça zengin bir bitkidir.
Isırgan otu, yetişme dönemlerinde her yerde bulunur. Çok kolay yetişen bir bitkidir. Bir çok yerde kendi kendine her yıl tazelenerek yeniden çıkar. Isırgan otunun kurutulmuşunda ve çok taze sürgünlerinde yakıcı ve dalayıcı etkisi görülmez. Zaten haşlandıktan sonra yakıcı etkisi kaybolur ve sağlık açısından çok faydalı bir besin haline gelir. Ispanak gibi pişirilerek yağda kavrulur sade ya da yumurta ile birlikte tüketilir. Yoğurtla servis de yapılmaktadır. Bu şekilde hazırlanan yemeğine borana veya borani denir. Salata şeklinde kullanımı da oldukça yaygındır.
Isırganın arterit ve romatizma gibi kronik enflamatuar hastalıkların tedavisi konusundaki etkisi günümüzde de kabul edilmektedir. Yapılan bir takım klinik çalışmalar ağrı ve eklem sertliklerini giderdiğini ve klasik antienflamatuar ilaçların etkisini arttırdığını kanıtlanmıştır.
Çay şeklinde, demlenmiş ve aşırı demlenmiş olarak, şampuan ve esans şeklinde kullanımları vardır. En önemli özelliği idrar söktürücü (diüretik) olmasıdır. Bitkinin genel olarak, yara iyileştirici, müshil, antiseptik, antitümör, yorgunluk, kan şekerini düşürücü, sperm artırıcı, damar genişletici, idrar söktürücü, kansızlığa, egzamaya, prostat problemlerine, kansere, enfeksiyonlara ve yaşlanmaya karşı gibi birçok etkileri bulunmaktadır.
Isırgan Otunun Diğer Faydaları
– Hemen herkes tarafından yakıcı özelliği bilinen ısırgan, yukarıda da belirtildiği gibi sağlık ve beslenme açısından çok önemli bir bitki türüdür. Herhangi bir rahatsızlığa bağlı olmadan yılda birkaç kez kullanımının yanında salatalardan eksik edilmeyen ısırgan vücutta ve organlarda temizlenmeyi ve yukarıda belirtilen hastalıklara karşı da korunmayı sağlar.
– Ebegümeci ile birlikte kullanıldığında akciğer kanserinde tedavi oranını %3’lere kadar çıkarabilmektedir.
– İçermiş olduğu mineral maddeler ve besleyici özellikleri ile yaraların iyileşmesinde vücudu kuvvetlendirici bir rol oynar. Kıl dönmesi probleminde bitkilerin kaynatılarak elde edilmiş lapa şeklindeki kürleri bir tülbende sarılarak yaranın üzerine konur. Bu işlem yara iyileşene kadar haftada 2-3 kez tekrarlanabilir.
– Pankreas bezini uyarıcı etkileri nedeniyle kan şekerini düşürür.
– Saçları güçlendirir, canlı ve parlak bir görünüm kazanmasını sağlar ve kepeği önler. Bu amaçla 19. yüzyıldan beri kullanılmaktadır. Bu etkileri sağlamak için 4-5 gram kuru ısırgan, kaynamakta olan 750 ml suya katılır ve dört dakika daha kaynatılır. Soğutulan süzüntü, temizce yıkanmış saçlara sürülür ve yarım saat bekletilir ve daha sonra su ile yıkanılır.
– İdrar yolu enfeksiyonlarında ve saman nezlesinde etkilidir. ABD’de saman nezlesine karşı kapsülleri üretilmiş ve eczanelerde satılmaktadır.
– Isırgan kökleri ile hazırlanan preperatlar prostat hipertrofisi (büyümesi) ve diğer prostat hastalıklarında etkilidir. Isırgan, prostat büyümesinde etkin rol oynayan 5-alpha reductase enzimini frenleyerek etkili olmaktadır. Hafif bir afrodizyak etki de bildirilmiştir.
– Akupunktur tedavisinin etkisini arttırabilir.
– Diüretik etkisinden dolayı yüksek tansiyonu düşürebilir.